Ngành xăng dầu luôn giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu, nhưng cũng không thiếu những sự cố nổi bật. Từ các vụ tràn dầu gây ô nhiễm môi trường đến những thay đổi chính sách đột ngột, mỗi sự kiện đều có tác động lớn đến giá cả, nguồn cung và định hướng thị trường. Trong bài viết này, cùng PIACOM điểm qua những sự cố đáng chú ý nhất, khám phá nguyên nhân và tìm hiểu những yếu tố khiến thị trường xăng dầu chao đảo.

1. Cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973 (Lệnh cấm vận dầu mỏ của Ả Rập)

Cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973 là một sự kiện mang tính bước ngoặt trong lịch sử kinh tế thế giới. Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu Ả Rập (OAPEC) đã áp đặt lệnh cấm vận dầu mỏ đối với Mỹ và các quốc gia phương Tây ủng hộ Israel trong cuộc chiến Yom Kippur giữa Israel và một liên minh các quốc gia Ả Rập. Lệnh cấm vận này đã khiến giá dầu tăng vọt, từ 3 USD/thùng lên đến 12 USD/thùng chỉ trong một thời gian ngắn, tương đương mức tăng gấp bốn lần.

Hậu quả của lệnh cấm vận không chỉ giới hạn trong lĩnh vực năng lượng mà còn tác động sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu, dẫn đến lạm phát cao và tình trạng suy thoái kinh tế tại nhiều quốc gia. Tại Mỹ, người dân phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhiên liệu nghiêm trọng, buộc chính phủ phải thực hiện các biện pháp hạn chế tiêu thụ, bao gồm giảm tốc độ xe trên đường cao tốc và áp dụng lịch mua nhiên liệu theo biển số xe. Cuộc khủng hoảng này đã thay đổi cách các quốc gia tiếp cận vấn đề năng lượng và thúc đẩy sự phát triển của các nguồn năng lượng thay thế.

2. Sự cố tràn dầu Exxon Valdez (1989)

Ngày 24 tháng 3 năm 1989, tàu chở dầu Exxon Valdez va chạm với đá ngầm Bligh Reef ngoài khơi bờ biển Alaska, gây ra một trong những vụ tràn dầu tồi tệ nhất trong lịch sử. Khoảng 11 triệu gallon dầu thô đã tràn ra vịnh Prince William Sound, phá hủy hệ sinh thái biển và môi trường xung quanh. Hàng trăm ngàn sinh vật biển, bao gồm cá, chim và động vật có vú, bị thiệt hại, và vùng biển bị ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến cộng đồng dân cư và ngành công nghiệp địa phương.

Sự cố này đã làm dấy lên những lo ngại toàn cầu về tính an toàn của việc vận chuyển dầu mỏ bằng tàu biển và dẫn đến những cải cách lớn trong quy định vận hành và an toàn hàng hải. Sau sự cố, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua Đạo luật Ô nhiễm Dầu (OPA) năm 1990, quy định chặt chẽ hơn về trách nhiệm và an toàn của các tàu chở dầu, cùng với yêu cầu về các tàu hai vỏ nhằm giảm thiểu rủi ro tràn dầu trong tương lai.

3. Khủng hoảng dầu mỏ năm 2007-2008

Giai đoạn từ cuối năm 2007 đến giữa năm 2008, tình hình giá xăng dầu thế giới đã chứng kiến một đợt tăng đột biến từ khoảng 60 USD/thùng lên gần 150 USD/thùng. Nguyên nhân chính của đợt tăng giá này bao gồm sự gia tăng nhu cầu dầu mỏ từ các nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng như Trung Quốc và Ấn Độ, cùng với tình hình bất ổn chính trị tại các khu vực sản xuất dầu mỏ như Trung Đông và Nigeria.

Sự gia tăng này đã khiến nhiều quốc gia nhập khẩu dầu mỏ phải đối mặt với chi phí năng lượng ngày càng cao, dẫn đến lạm phát và suy thoái kinh tế. Các ngành công nghiệp phụ thuộc vào dầu mỏ như vận tải và sản xuất gặp khó khăn, và người tiêu dùng cũng bị ảnh hưởng bởi giá xăng dầu tăng cao. Cuộc khủng hoảng này cũng là một yếu tố góp phần vào sự suy thoái kinh tế toàn cầu, đỉnh điểm là khủng hoảng tài chính năm 2008.

4. Cuộc khủng hoảng giá dầu năm 2014-2016

Cuộc khủng hoảng này bắt đầu vào nửa cuối năm 2014, khi giá dầu thô bắt đầu giảm mạnh từ khoảng 100 USD/thùng xuống dưới 30 USD/thùng vào đầu năm 2016. Nguyên nhân chính của sự sụt giảm này là sự gia tăng sản lượng dầu từ Mỹ nhờ công nghệ khai thác dầu đá phiến. Đồng thời, OPEC đã quyết định không cắt giảm sản lượng để bảo vệ thị phần của mình, tạo ra tình trạng dư cung toàn cầu.

Giá dầu thấp đã gây ra tình trạng khó khăn tài chính cho nhiều công ty dầu khí, đặc biệt là những công ty có chi phí sản xuất cao. Nhiều doanh nghiệp đã phải giảm quy mô hoạt động, thậm chí phá sản. Các quốc gia phụ thuộc nhiều vào nguồn thu từ dầu mỏ như Venezuela, Nga và các nước vùng Vịnh cũng phải đối mặt với khủng hoảng tài chính nghiêm trọng. Tuy nhiên, đối với các quốc gia nhập khẩu dầu mỏ, giá dầu thấp mang lại lợi ích lớn về chi phí nhiên liệu và giúp kích thích tăng trưởng kinh tế.

5. Khủng hoảng Covid-19 (2020)

Năm 2020, đại dịch Covid-19 đã gây ra một cú sốc chưa từng có đối với ngành dầu khí toàn cầu. Khi các quốc gia thực hiện các biện pháp phong tỏa để ngăn chặn sự lây lan của virus, nhu cầu về nhiên liệu giảm mạnh, đặc biệt là trong các lĩnh vực vận tải và hàng không. Vào tháng 4 năm 2020, giá dầu WTI (West Texas Intermediate) thậm chí đã giảm xuống mức âm lần đầu tiên trong lịch sử, do các kho chứa dầu gần như đầy và không còn chỗ để chứa.

Cuộc khủng hoảng này đã khiến nhiều công ty dầu khí phải cắt giảm sản xuất, sa thải nhân viên và đối mặt với tình trạng nợ nần chồng chất. Đồng thời, nó cũng thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng, với nhiều quốc gia và doanh nghiệp bắt đầu chú trọng hơn đến các nguồn năng lượng tái tạo và bền vững.

Trong những sự cố ngành xăng dầu nổi bật, mỗi sự kiện đều để lại những hậu quả sâu sắc và tác động lớn đến thị trường toàn cầu. Từ cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973 với lệnh cấm vận dầu mỏ của Ả Rập, đến sự cố tràn dầu Exxon Valdez năm 1989, những biến động này không chỉ ảnh hưởng đến giá dầu mà còn thay đổi cách thế giới tiếp cận nguồn năng lượng. Các cuộc khủng hoảng giá dầu vào năm 2007-2008 và 2014-2016 đều gây ra những biến động lớn về kinh tế và tài chính.